zaterdag 14 maart 2009

De verlokking van complottheorieën

Na mijn bericht over de falsifieerbaarheid van de evolutie wilde ik het eens over complottheorieën hebben. Er bestaan er vele, maar ik noem er slechts een paar:

Wat hebben deze theorieën met elkaar gemeen? In alle gevallen is er sprake van verregaand bedrog, dat tot nu toe goed geheim gehouden is, op een paar vage aanwijzingen na. In alle gevallen zijn de verdachten groepen die toch al niet vertrouwd worden, zoals de Amerikaanse regering, Joden, of atheïsten.

En in alle gevallen zijn ze compleet onfalsifieerbaar.

Ik zou zelfs willen zeggen dat complottheorieën het schoolvoorbeeld zijn van onfalsifieerbare theorieën. Alles wat je aanvoert om een complottheorie te ontkrachten kan immers afkomstig zijn van iemand die bij het complot betrokken is. En als hij niet direct bij het complot betrokken is, dan is hij toch zeker onder de invloed van het complot, of is hij op zijn allerminst simpelweg in het bedrog gestonken. Als zelfs dat niet werkt, dan kun je altijd nog zeggen dat je niet kan bewijzen dat er geen complot is. Je kunt immers niet bewijzen dat iets er niet is, je kunt nou eenmaal niet overal kijken.

Het bewijsmateriaal dat wordt gepresenteerd om een complottheorie te ondersteunen is doorgaans vrij dubieus van aard. Veel bewijs blijkt in de vorm van negatief bewijs te zijn: een fout in een officiële verklaring (zelfs als deze later recht gezet is), of een klein feit wat zich niet makkelijk laat verklaren, of een feit wat om een andere reden nooit duidelijk is geworden. Hele lijsten van dit soort "bewijs" worden er verzameld, alleen maar om aan te tonen dat het "officiële" verhaal niet klopt. Zelden zul je bewijs krijgen die aantoont wat er dan wél gebeurd is. En als je dat al krijgt gaat het meestal om vage foto's, niet te controleren verklaringen, of verklaringen die elkaar regelrecht tegenspreken.

Waarom geloven dan toch zoveel mensen in complottheorieën? Soms kan een complottheorie emotioneel beter aanvaardbaar zijn dan de waarheid. Bijvoorbeeld, voor veel sympathisanten met de Nazi-ideologie is het moeilijk te verteren dat de Nazi's in de tweede wereldoorlog systematisch miljoenen mensen de dood in gejaagd hebben. Het is veel prettiger voor hun om te geloven dat het gewoon een propaganda-praatje is van de "Zionisten". Of het was gewoon te moeilijk om te bevatten dat een zootje ongeregeld uit Afghanistan toch zo gecoördineerd waren dat ze twee airliners het WTC binnen konden vliegen.

En soms is een complottheorie gewoon veel leuker dan de werkelijkheid. Buitenaardse wezens zijn toch veel spannender dan een experimentele militaire ballon?

Maar als je met aanhangers van complottheorieën in discussie gaat, kan een ander aspect je eigenlijk ook niet ontgaan: de aanhangers beschouwen zich stuk voor stuk als sceptici, maar vooral als mensen die niet voor de gek gehouden kunnen worden. Zij zijn immers in staat om door het bedrog heen te kijken en de waarheid te zien: het is een complot. Door deze ego-boost komt het blijkbaar niet bij ze op dat juist de gedachte dat zij immuun zijn voor bedrog ervoor zorgt dat ze in het bedrog van een complottheorie terecht zijn gekomen en deze ook niet meer los kunnen laten.

Aanhangers van complottheorieën zijn echter geen echte sceptici, maar pseudo-sceptici. Een echte scepticus zou doorhebben dat een complottheorie niet falsifieerbaar is en daarom niet de moeite waard om er veel geloof in te hechten.

Uiteraard zou het kunnen dat één of meer van de bovengenoemde complotten toch waar is. Per slot van rekening zijn er in het verleden ook echte complotten gevonden. Dus misschien worden we in het geheim al door de illuminati geregeerd. Misschien dat onze gedachten al gelezen kunnen worden, of op afstand gemanipuleerd. Maar tot er concreet bewijs is, laat ik de aluminium hoedjes voorlopig even links liggen, als je het niet erg vindt.

15 opmerkingen:

  1. Maar het is zoveel hilarischer om je gewoon te laten gaan in een complottheorie. Je zou het een moeten proberen - kostelijk vermaak!

    BeantwoordenVerwijderen
  2. simply not edible:
    Hehe, misschien wel. Maar vergeet niet dat complottheorieën niet onschadelijk zijn. Zoals ik al zei, zijn ze vaak nauw verbonden met het zwart maken van een bepaalde groep mensen. Daarnaast krijgen complottheorieën veel aandacht die beter besteed kan worden aan het oplossen van echte problemen. Denk dan bijvoorbeeld aan global warming of het idee dat vaccinaties autimse zouden veroorzaken.

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Stel, 2 complotten zijn onzin, 1tje is de waarheid. Ik dank alles wat ik liefheb dat er mensen zijn die met kans op leven dat ene complot willen ontrafelen en degene achter deze wandaden naar het gerecht wil brengen.
    Tuurlijk bestaat er veel onzin, maar de meerderheid van de mensen is zo naief. Bekijk 100 documentaires uit het verleden. Kom tot de conclusie dat er 20 complotten waren, zie de verbanden tussen maffia en regeringen. Zie de verbanden tussen macht, geld en misbruik van volkeren. Propaganda etc.
    Zou het nu anders zijn, waar blijft de wereldvrede dan?

    BeantwoordenVerwijderen
  4. @Thoms04:
    Ah, maar hoe weet je welke van de drie je moet geloven?

    Uiteraard zijn er complotten geweest in het verleden, dat ontken ik ook helemaal niet. Maar die werden ontmaskerd doordat er concreet bewijs werd gevonden. De meeste complottheorieën kenmerken zich echter juist door het ontbreken van bewijs (het is een geheim complot, weet je wel). En zonder dat bewijs, hoe weet je dan welke van de theorieën waar zijn en welke aperte onzin?

    Tot er bewijs is moet je dus kiezen: ga je je leven leiden alsof alle onbewezen complottheorieën niet waar zijn, of alsof ze allen wel waar zijn?

    Ik denk niet dat het naïef is om te leven alsof ze allemaal niet waar zijn, zo lang je tenminste je ogen openhoudt voor bewijs van het tegendeel.

    Ik denk wél dat het paranoïde is om te leven alsof alle complottheorieën wél waar zijn. Je hebt dan geen leven meer. Ook kun je dan niet meer terug. Als je eenmaal vast in een complot gelooft, dan bestaat er geen bewijs meer dat een complottheorie niet waar is (want dat bewijs kan altijd een deel zijn van het complot). Dit is uiteraard ook een probleem als je slechts in een paar van de complotten gelooft, terwijl je dan ook nog het risico loopt dat je in het verkeerde complot gelooft.

    En waar de wereldvrede blijft? Geloof je echt dat er allerlei geheime complotten voor nodig zijn om de wereldvrede te verstoren? Het lijkt me anders dat er ruim voldoende mensen zijn die elkaar behoorlijk openlijk naar het leven staan om dat te verklaren.

    BeantwoordenVerwijderen
  5. "Tot er bewijs is moet je dus kiezen: ga je je leven leiden alsof alle onbewezen complottheorieën niet waar zijn, of alsof ze allen wel waar zijn? "

    Nee. Dat moet je niet. Dat heet alles over 1 kamp proberen te scheren en is levensgevaarlijk. Het 9-11 complot niet geloven omdat er volgens jou geen UFO in Roswell is gecrashed? Vinden dat er niets mis is met 9-11 omdat er volgens jou wèl vliegtuigen in torens zijn belandt? Dat is kortzichtig, onzinnig en komt voort uit generalisering. Generalisering past men toe om de zaak te vereenvoudigen, te kunnen bevatten. Daar gaat men de mist in.

    BeantwoordenVerwijderen
  6. Lees "de slinger van foulcault" van umberto eco.

    BeantwoordenVerwijderen
  7. @Sjaak:
    Nee, je hebt niet goed gelezen. Het complot dat 9-11 het werk was van de Amerikaanse regering is niet te geloven omdat er geen bewijs voor is. Het complot dat er in Area 51 een UFO wordt verborgen is evenzo niet te geloven omdat er geen bewijs voor is. Nergens zeg ik dat het één met het ander te maken heeft.

    Wat er staat is: tot er wél bewijs is, moet je kiezen of je ze wil geloven of niet. Waar baseer je die keuze op als er geen bewijs is? De meeste aanhangers lijken het "zekere voor het onzekere" principe te hanteren: het is beter om te geloven in een complot dat niet bestaat, dan je te laten verrassen. Maar als je dat principe consistent doortrekt, moet je zo'n beetje alle complottheorieën aannemen. Ik beweer alleen dat je in dat geval beter niet de paranoïde keuze kan maken, want er is geen weg terug.

    Uiteraard kun je ook andere criteria gebruiken, zoals reeds bestaand wantrouwen tegen bepaalde groepen. Maar weinigen zullen echter toegeven dat ze hun keuze daarop baseren.

    Wat er óók staat, is dat je je ogen open moet houden voor bewijs dat wel steek houdt. Daar is niets kortzichtig of onzinnig aan.

    (Overigens: de uitdrukking is "over één kam scheren".)

    BeantwoordenVerwijderen
  8. @Anoniem:
    Met welk doel? Als bewijs dat complottheorieën echt zijn? Of juist dat je het zo gek niet kunt bedenken of iemand neemt het serieus?

    Bovendien: je weet dat het fictie is, toch?

    En nogmaals, onderteken je berichten in vredesnaam. Het hoeft heus niet met je echte naam, maar het zou fijn zijn als ik iedereen uit elkaar kan houden, of gewoon fatsoenlijk kan aanspreken.

    BeantwoordenVerwijderen
  9. Evolutie theorie is ook een complot theorie, denk eens echt na!

    BeantwoordenVerwijderen
  10. Anoniem:
    Evolutie een complottheorie? Kun je dat ook uitleggen? Wat is het grote geheim dat onderdrukt moet worden? En met welk doel? En waaruit leid je dat af?

    En onderteken nou verdorie eens jullie berichten.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Het grote geheim dat onderdrukt moet worden is: dat God de Schepper van hemel en aarde is!

      Ieder mens met een gezond verstand kan door de natuur weten dat er een God móet zijn die dit alles gemaakt heeft.

      Uiteindelijk zal de mens worden veroordeeld op zijn ongeloof. De mens wil Gods bestaan niet erkennen!

      Lees Romeinen 1 en Psalm 19


      Groet,

      Bas

      Verwijderen
  11. Lijkt mij eerder dat "het geloof" een complot-theory is.Het gekke is dat men daar ook steeds probeert iets te bewijzen met kromme quasie wetenschappelijke redeneringen.
    Overigens dacht ik dat het een geloof was en wat valt er dan te "bewijzen".
    En dan de evolutie theorie, die toch redelijk wetenschappelijk is opgesteld met die zelfde kromme redeneringen probeert onderuit te halen.
    En wat voor belang hebben ze daarbij dan?
    waarom willen mensen mij nou steeds overtuigen van de man met baard die zoveel van mij houdt?
    Zijn ze misschien heimelijk toch ook zelf niet helemaal overtuigt en hebben de steun nodig van andere - dan toch ook maar -gelovigen.
    Des te meer er geloven des te meer is het verhaal misschien wel waar.....en als het dan toch niet waar blijkt te zijn, dan ben ik in elk geval niet de enige die voor aap :-) staat.
    zo zal het wel ongeveer zijn want ik kan me ook niet voorstellen dat ze blij zouden zijn met zo'n logisch denkend mens als mij in hun kerk.
    Iedereen mag van mij geloven wat ie wil maar de starheid en die arrogante houding van "ja-maar-wij-hebben-hoe-dan-ook-toch-gelijk
    is enorm irritant....
    prachtige blog dit..

    bezem

    BeantwoordenVerwijderen
  12. Eerst en vooral, wat een fascinerende blog is dit. Echt interessant geformuleerd. Ik heb van school de opdracht gekregen om in het kader van seminarie een onderwerp te bespreken. Mijn onderwerp is complottheorieën. Een van de onderdelen was een persoon interviewen die meer weet over complottheorieën. Ik heb uw blog gelezen en ik veronderstel dat u hier meer van weet. Is het mogelijk om uw email-adres te verkrijgen om zo een paar vragen te kunnen stellen? mvg

    BeantwoordenVerwijderen
  13. @Eva: bedankt voor de complimentjes. Mijn email staat gewoon op mijn profiel-pagina (klik op mijn naam boven dit antwoord en je ziet het vanzelf). Wel moet ik je er op wijzen dat ik geen expert ben op het gebied van complottheorieën. Ik heb gewoon door de jaren heen vele van dit soort verhalen gehoord en gelezen en daar met wat gezond verstand wat patronen in gezien. Voor geen van de dingen die ik hier beschreven heb hoef je een expert te zijn. Maar ik wil best wat vragen beantwoorden, hoor :)

    BeantwoordenVerwijderen
  14. Nah morgen is het zover beste mensen ....Ik zit hier helemaal in shock trauma en alleen maar tehuilen..dit verdienen als liefden wezens niet ..... het idee alleen al ik trek het niet meer......vaarwel!!

    Worden sommige hier nou ook niet kotsziek van? van die hypocriete mentaliteit ...in deze westerse paradox dat het totale spiegelbeeld is in daden dan delege stinkende woorden , theorien , en mooi weer verhalen...die leeg =0=nul we kunnen ons beter druk maken op die ww3 thermo nuclear die elk moment kan lost barsten met china rusland iran en reken maar dat als het gebeurd wij ook de effecten van eerste echte oorlog gaan meemaken, dus geen mc donalds, geen vakantie en geen zak chips voor de t als het begint dit keer.... als we weer eens als lucifer aka nato iran gaan bevrijden van hun staats schurk ...net als libie .irak (freedumb)shock and awe..zo helpen we als de good guys..die we zijn 1, 5 miljoen doden afganistan met onze mastermind ! (klinkt btw als een onverslagen schaak kampioen ) die geeneens een afgaan was met zijn aanhangers die op 9 11 een brand offer ritueel 101 solomons temple and the 2 pillars and the 7 seals/hills /chacras /crystals/7 ways/ colours /energie portals totaal de 2 torens en de 7 gebouwen . gebouw 7 hete immers ook solomon ( sun and moon)brothers twin tegenpolen ..noord en zuid man en vrouw dag en nacht , goed en slecth water en vuur rood en blauw , + en - jack and jill leuke lyric btw ( get it ) 2 become 1 , above and so below ,divide and come together een water purify ,alchemy kaballa , numerology etymology asro theology , symbology, esoterishe en numerologische occultische en esoterische keenis waar bin laden allemaal moet snappen als moslim dat normaal de koran leest.... de laden familie zakenpartner van pappie bush en was vaak op de koffie ...maareh geloof oom media maar .die liegen nooit joh ..complotten ..machts geile verslaafden bestaan niet op deze aardbol zijn mensen immers niet.... de bigfoot of terror ! superman en zijn supercrew in een grot(batcave) 2 miljoen burgers dood in afganistan, een niet mee eens en nu al boos jammer dan! en ik ben geen haar beter maar dat beetje zelf respect wat nog over is kots van die slogans = veiligheid= de bange consument die door angst diep rottend in de ziel niet inziet dat de euro en d drollar gemaakt zijn om te valen...en in een angst klimaat met syntetische terrorisme en een vertraagde economise instorting gebasseerd op stront werkt het beste !1
    Wij de westerse educatieve burgers die burgelijk zijn en saamhorigheid tonen en weten wat democratie, vrijheid gelijkheid, inhoud en laat zien dat rechten en plichten vooral belangrijk zijn in tijden het nodig is... maar eeehh geloof je het zelf? jan de consument , ik eerst in goede tijden en je raad het al in klote tijden hij /zij eerst! sure vandaar nog die den haag natte droom dat allang niet meer van belang is en brussel ...de meeste wisten en weten nog geen eens wat de naam van de president is van europa...en griekenland leker de schuld geven , makkelijk en de uitkering trekkers aanpakken..sure en wij het westen gaan de nieuwe bogey man IRAN en SERIE aan pakken die hebben nu ook atoom wapens en anders erzinnen we wel wat... .hhaha ik zal mensen even uit die bubble ..

    BeantwoordenVerwijderen

Als je anoniem reageert, onderteken dan alsjeblieft je bericht ergens mee (hoeft uiteraard niet je echte naam te zijn), zodat we de verschillende "Anoniems" uit elkaar kunnen houden.